سلام خدمت خوانندگان محترم سایت هوش مالی من علی اکبر داوری و نویسنده مطالب این سایت هستم.

با توجه به نیاز تعدادی از خوانندگان سایت هوش مالی مطلب مربوط به اعسار و معسر را برای شما از دیدگاه قانونی اورده ام.

اگر نیاز به مشورت بیشتر در این زمینه دارید لازم است با یک وکیل آگاه مشاوره بگیرید.

تخصص بنده مباحث مالی و ذهنی است و در زمینه حقوقی دارای تخصص نیستم

و این مطلب را مطابق نیاز شما درج نموده ام تا اگاهی بیشتری بدست اورید.

و لطفا اگر تجربه ای داشته اید که برای خوانندگان ما مفید است متشکر می شوم که در قسمت دیدگاه ها به اشتراک بگذارید. 

♦️♦️اعسار چیست و معسر کیست؟

✍️معسر کسی است که به واسطه نداشتن دارایی یا دسترسی نداشتن به مالش توانایی هزینه محاکمه یا دیون خود را ندارد.

?اعسار چیست؟

اعسار به معنی رنج، سختی و نداشتن است و در اصطلاح حقوقی، زمانی که یک فرد به نوعی تمکن مالی ندارد

یا دارای اموال و سرمایه ای است اما در وضعیتی قرار دارد که امکان دسترسی به آن ها را ندارد،

این فرد دچار اعسار شده و قادر به پرداخت بدهی هایش نیست.

طبق ماده یک قانون اعسار «معسر کسی است که به واسطه نداشتن دارایی

یا دسترسی نداشتن به مالش توانایی پرداخت هزینه محاکمه (هزینه دادرسی) یا دیون خود را ندارد».

معسر در مراجع قانونی

با توجه به این قانون ممکن است این فرد برای احقاق حقش قادر به پرداخت هزینه دادرسی نباشد

و حتی نتواند وکیلی برای انجام کارهایش انتخاب کند که می تواند با مراجعه به مراجع قضایی، تقاضای وکیل معاضدتی کند.

قدمت قانون اعسار و آخرین ماده مرتبط با شخص بدهکار

نخستین قانون مربوط به اعسار در ایران در سال ۱۳۱۳ تصویب شد که براساس شرایط زمانی این قانون دچار اصلاحاتی شده است؛

در این میان می توان به ماده ۶۵۲ قانون مدنی اشاره کرد که در آن آمده است:

«در زمان مطالبه (طلب) حاکم مطابق اوضاع و احوال شخص بدهکار مهلت یا اقساطی قرار می دهد».

این آخرین قانون، ملاک عمل در خصوص این افراد است.

نجات از بدهی و بدهکاری شدنی است. 

نحوه اجرای محکومیت های مالی شخص معسر

ماده ۲ قانون «نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۷۷» می گوید:

«هر کس محکوم به پرداخت مالی به دیگری شود

چه به صورت استرداد عین یا قیمت یا مثل آن یا ضرر و زیان ناشی از جرم و یا دیه و آن را پرداخت نکند،

دادگاه او را الزام به پرداخت می کند و …».

هم چنین در ماده ۳ این قانون آمده است که

«هر گاه محکوم علیه، مدعی اعسار ضمن اجرای محکومیت حبس شود

به ادعای وی خارج از نوبت رسیدگی و در صورت اثبات اعسار از حبس آزاد خواهد شد

و چنان چه قادر به پرداخت آن به طور اقساط هم شود،

دادگاه متناسب با وضعیت مالی او حکم به تقسیط محکوم به، را صادر می کند».

در حال حاضر براساس سیاست های قضایی، افراد می توانند

قبل از اجرای محکومیت حبس، تقاضای اعسار را مطرح کنند که آن هم مورد پذیرش و رسیدگی قرار می گیرد.

?چه کسی می تواند دادخواست اعسار بدهد؟

هر فردی نمی تواند به ادعای این که دچار اعسار می شود به دادگاه دادخواست اعسار دهد.

کسی می تواند ادعای اعسار کند که بدهکار باشد،

اقامه دعوی از طرف مدعی و طلبکار علیه او شود،

ادعای (اعسار) وی ثابت و حکم به نفع طلبکار صادر شود،

رأی قطعی بر محکومیت بدهکار و اجرائیه از طرف دادگاه صادر شود.

بعد از تحقیق شرایط یاد شده، مدعی اعسار می تواند با ارائه دادخواست در پی اثبات آن باشد.

معسر کسی است که جهت پرداخت هزینه دادرسی و دیون خود یا مالی ندارد یا اگر مالی دارد ، موقتاً به آن دسترسی ندارد.

اعسار از دو جنبه اعسار پرداخت هزینه دادرسی و اعسار در پرداخت دیون (محکوم به) قابل بررسی است.

اعسار پرداخت هزینه دادرسی

طرح دعوی در دادگستری مستلزم پرداخت هزینه هایی است که در قانون مشخص شده است،

از جمله هزینه تمبر، دستمزد کارشناس، هزینه اجرای قرار معاینه، تحقیقات محلی و… .

هرچند هزینه دادرسی یکی از راه های جلوگیری از طرح دعاوی واهی و نیز مانع از ازدحام بی مورد در محاکم (دادگستری ) است،

اما از طرف دیگر نمی توان آن را منع و سدی در مقابل احقاق حق مردم قرار داد.

به همین دلیل قانونگذار با تصویب قوانین مختلف از جمله ” قانون اعسار ” در این خصوص،

راه دسترسی همگان به قانون و عدالت را هموار کرده است؛

به این نحو که افرادی که خود را صاحب حق می دانند اما توان و تمکن مالی طرح دعوی در دادگستری را ندارند،

می توانند با استفاده از این قانون به حق خود برسند .

اعسار در پرداخت دیون

اعسار در محکومیت های مالی و جزایی یا همان اعسار در پرداخت دیون عبارت از آن است

که به موجب حکم دادگاه حقوقی یا حکم دادگاه کیفری در امر جزایی،

شخص به پرداخت وجه، مال یا جزای نقدی در حق دیگری محکوم شود اما توانایی و تمکن پرداخت آن را نداشته باشد .

به این دعوی ( اعسار ) خارج از نوبت رسیدگی می شود و مرجع رسیدگی به آن نیز دادگاهی است که به دعوی اصلی رسیدگی می کند.

در مورد محکومیت اوراق اجرایی نیز دادگاه محل اقامت مدعی اعسار صلاحیت رسیدگی دارد.

در یک مقاله به موضوع ورشکستگی از دید ذهنی پرداخته ایم. لطفا در صورت تمایل مطالعه بفرمایید. اینجا کلیک کنید.

تفاوت حکم ورشکستگی و اعسار

۱٫ حکم ورشکستگی علیه تاجر صادر می شود اما حکم اعسار علیه افراد غیر تاجر است.

۲٫ حکم ورشکستگی جنبه عام دارد یعنی علاوه بر اینکه نسبت به طرفین دعوا موثر است

در خصوص سایر کسانی که اقامه دعوا نکرده اند نیز اثر دارد.

در حالیکه حکم اعسار دارای جنبه نسبی بوده و فقط میان معسر و شخصی که دعوا به طرفیت او طرح شده است موثر می باشد.

۳٫ در ورشکستگی اداره اموال ورشکسته توسط مدیر تصفیه با اداره تصفیه صورت می گیرد.

اما در اعسار معسر از اداره اموال خود منع نمی شود و خودش اداره اموالش را بر عهده دارد.

۴٫ حق اقامه یا تعقیب دعوای مالی تاجر ورشکسته علیه دیگران با مدیر تصفیه یا اداره تصفیه خواهد بود

و همین طور دعاوی مالی علیه تاجر باید به طرفیت مدیر تصفیه یا اقامه یا تعقیب می شود. 

ورشکسته کیست؟

تاجری که توان پرداخت دیون خود را ندارد را در قانون تجارت ورشکسته می نامند.

که در زیر تاجر را تعریف می نماییم و سپس به انواع ورشکستگی می پردازیم. 

تاجر کیست؟ و تعریف تاجر در قانون تجارت

تاجر”کسی “است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار میدهد .

مثل تصدی به حمل و نقل به هر طریقی که باشد اعم از اینکه حمل و نقل مسافر یا اشیا باشد تجاری ذاتی است .

برخی اعمال تجاری به محض انجام ،تجاری قلمداد میشود که شامل دلالی ،حق العمل کاری “خرید و تحصیل مال منقول به قصد فروش و صرافی و بیمه.
ولی برخی از اعمال در صورت “تکرار”تجاری قلمداد میشوند که شامل تصدی به حمل و نقل ،تصدی به عملیات حراجی و نمایشگاه عمومی.

معاملات غیر منقول به هیچ وجه تجاری محسوب نمی شود حتی اگر توسط تاجر و برای حوائج تجاری باشد.

ضمانت اجرای نداشتن دفاتر تجاری یا عدم رعایت مقررات مربوط به آن ،جزای نقدی و اخذ مالیات به صورت علی الراس میباشد.

دفاتر مذکور در ماده ۶ ق ت و سایر دفاتر که تجار برای امور تجارتی خود به کار میبرند در صورت ۳ شرط سندیت دارد :

الف “مطابق مقررات این قانون مرتب شده باشد.

ب ” در امور تجارتی باشد ،

پ ” بین تجار باشد در غیر اینصورت “فقط بر علیه صاحب آن معتبر خواهد بود.

یکی از دلایل بدهکاری و ورشکستگی «پول نزول» است. در این باره بیشتر بدانید.

انواع ورشکستگی در قانون تجارت ایران:

✅۱- ورشکستگی عادی

✅۲- ورشکستگی به تقصیر

✅۳- ورشکستگی به تقلب

نشانه های ورشکستگی را قبل از وقوع متوجه شوید.

✅ ورشکستگی عادی

ورشکستگی عادی یعنی كه تاجر بر اثر عوامل خارجی یا حوادث غیر مترقبه بدون تقصیر یا تقلب متوقف شود.

✅ ورشکستگی به تقصیر و مجازات آن:

ورشکستگی به تقصیر یعنی که به واسطه تقصیر و خطای تاجر، حاصل می‌شود و از جمله جرایم غیر عمدی است.

وفق ماده ۵۴۱ قانون تجارت: تاجر در موارد ذیل ورشکسته به تقصیر اعلان می شود:

?۱- در صورتی که محقق شود مخارج شخصی یا مخارج خانه مشارالیه در ایام عادی بالنسبه به عایدی او فوق العاده بوده است.

?۲- در صورتی که محقق شود که تاجر نیست به سرمایه خود مبالغ عمده صرف معاملاتی که در عرف تجارت موهوم یا نفع آن منوط به اتفاق محض است.

?۳- اگر به قصد تاخیر انداختن ورشکستگی خود خریدی بالاتر یا فروشی نازل تر از بروز کرده باشد.

یا اگر به همان قصد اعم از این که از راه استقراض یا صدور برات یا به طریق دیگر باشد.

?۴- اگر یکی از طلبکارها را پس از تاریخ توقف بر سایرین ترجیح داده و طلب او را پرداخته باشد.

✅مواردی که به طریق آن ها، هر تاجر ورشکسته ممکن است ورشکسته ی به تقصیر اعلان شود

وفق ماده ۵۴۲ قانون تجارت:

?۱- اگر به حساب دیگری و بدون آن که در مقابل عوضی دریافت نماید تعهداتی کرده باشد

که نظر به وضعیت مالی او در حین انجام آن ها آن تعهدات فوق العاده باشد.

?۲- اگر عملیات تجارتی او متوقف شده و مطابق ماده ۴۱۳ این قانون رفتار نکرده باشد.

?۳- اگر از تاریخ اجرای قانون تجارت مصوب ۲۵ دلو ۱۳۰۳ و ۱۲ فروردین و ۱۲ خرداد ۱۳۰۴ دفتر نداشته

یا دفاتر او ناقص یا بی ترتیب بوده یا در صورت دارایی وضعیت حقیقی خود را اعم از قروض و مطالبات به طور صریح معین نکرده باشد (مشروط بر این که در این موارد مرتکب تقلبی نشده باشد).
نظر به ماده ۵۴۳ قانون تجارت ایران: ورشکستگی به تقصیر جنحه محسوب و مجازات آن از ۶ ماه تا سه سال حبس تادیبی است.

✅ ورشکستگی به تقلب و مجازات آن:

ورشکستگی به تقلب یعنی به دلیل سوء نیت، حیله و تقلبی كه تاجر به كار برده است، مجرم شناخته شده است.

وفق ماده ۵۴۹ قانون تجارت: هر تاجر ورشکسته که دفاتر خود را مفقود نموده یا قسمتی از دارایی خود را مخفی کرده

و یا به طریق مواضعه و معاملات صوری از میان برده و همچنین هر تاجر ورشکسته که خود را

به وسیله اسناد یا به وسیله صورت دارایی و قروض به طور تقلب به میزانی که در حقیقت مدیون نمی باشد

مدیون قلمداد نموده است ورشکسته به تقلب اعلام و مطابق قانون جزا مجازات می شود.

و نظر به ماده ۶۷۰ قانون مجازات اسلامی: کسانی که به عنوان ورشکستگی به تقلب محکوم می شوند

به مجازات حبس از یک تا پنج سال محکوم خواهند شد. 

آثار و نتایج حكم ورشكستگی：

به طور خلاصه آثار ورشكستگی به قرار زیر می باشد:

✅۱⃣منع مداخله تاجر در اموال خود.

✅۲⃣ممنوعیت از مداخله در دعاوی.

✅۳⃣بطلان معاملات.

✅۴⃣حال شدن دیون مؤجّل.

✅۵⃣سقوط حق تعقیب انفرادی بستانكاران.

✅۶⃣تأدیه و تأمین مطالبات.

✅۷⃣سلب اعتبار.

✅۸⃣محرومیت از برخی حقوق سیاسی اجتماعی.

✅۹⃣مجازات ورشكسته در صورت صدور حكم ورشكستگی به تقصیر و تقلب.