تاجری که توان پرداخت دیون خود را ندارد را در قانون تجارت ورشکسته می نامند.
که در زیر تاجر را تعریف می نماییم و سپس به انواع ورشکستگی می پردازیم.
تاجر کیست؟ و تعریف تاجر در قانون تجارت
تاجر”کسی “است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار میدهد .
مثل تصدی به حمل و نقل به هر طریقی که باشد اعم از اینکه حمل و نقل مسافر یا اشیا باشد تجاری ذاتی است .
برخی اعمال تجاری به محض انجام ،تجاری قلمداد میشود که شامل دلالی ،حق العمل کاری “خرید و تحصیل مال منقول به قصد فروش و صرافی و بیمه. ولی برخی از اعمال در صورت “تکرار”تجاری قلمداد میشوند که شامل تصدی به حمل و نقل ،تصدی به عملیات حراجی و نمایشگاه عمومی.
معاملات غیر منقول به هیچ وجه تجاری محسوب نمی شود حتی اگر توسط تاجر و برای حوائج تجاری باشد.
ضمانت اجرای نداشتن دفاتر تجاری یا عدم رعایت مقررات مربوط به آن ،جزای نقدی و اخذ مالیات به صورت علی الراس میباشد.
دفاتر مذکور در ماده 6 ق ت و سایر دفاتر که تجار برای امور تجارتی خود به کار میبرند در صورت 3 شرط سندیت دارد :
الف “مطابق مقررات این قانون مرتب شده باشد.
ب ” در امور تجارتی باشد ،
پ ” بین تجار باشد در غیر اینصورت “فقط بر علیه صاحب آن معتبر خواهد بود.
ورشکستگی عادی یعنی كه تاجر بر اثر عوامل خارجی یا حوادث غیر مترقبه بدون تقصیر یا تقلب متوقف شود.
✅ ورشکستگی به تقصیر و مجازات آن:
ورشکستگی به تقصیر یعنی که به واسطه تقصیر و خطای تاجر، حاصل میشود و از جمله جرایم غیر عمدی است.
وفق ماده ۵۴۱ قانون تجارت: تاجر در موارد ذیل ورشکسته به تقصیر اعلان می شود:
?۱- در صورتی که محقق شود مخارج شخصی یا مخارج خانه مشارالیه در ایام عادی بالنسبه به عایدی او فوق العاده بوده است.
?۲- در صورتی که محقق شود که تاجر نیست به سرمایه خود مبالغ عمده صرف معاملاتی که در عرف تجارت موهوم یا نفع آن منوط به اتفاق محض است.
?۳- اگر به قصد تاخیر انداختن ورشکستگی خود خریدی بالاتر یا فروشی نازل تر از بروز کرده باشد.
یا اگر به همان قصد اعم از این که از راه استقراض یا صدور برات یا به طریق دیگر باشد.
?۴- اگر یکی از طلبکارها را پس از تاریخ توقف بر سایرین ترجیح داده و طلب او را پرداخته باشد.
✅مواردی که به طریق آن ها، هر تاجر ورشکسته ممکن است ورشکسته ی به تقصیر اعلان شود
وفق ماده ۵۴۲ قانون تجارت:
?۱- اگر به حساب دیگری و بدون آن که در مقابل عوضی دریافت نماید تعهداتی کرده باشد
که نظر به وضعیت مالی او در حین انجام آن ها آن تعهدات فوق العاده باشد.
?۲- اگر عملیات تجارتی او متوقف شده و مطابق ماده ۴۱۳ این قانون رفتار نکرده باشد.
?۳- اگر از تاریخ اجرای قانون تجارت مصوب ۲۵ دلو ۱۳۰۳ و ۱۲ فروردین و ۱۲ خرداد ۱۳۰۴ دفتر نداشته
یا دفاتر او ناقص یا بی ترتیب بوده یا در صورت دارایی وضعیت حقیقی خود را اعم از قروض و مطالبات به طور صریح معین نکرده باشد (مشروط بر این که در این موارد مرتکب تقلبی نشده باشد). نظر به ماده ۵۴۳ قانون تجارت ایران: ورشکستگی به تقصیر جنحه محسوب و مجازات آن از ۶ ماه تا سه سال حبس تادیبی است.
✅ ورشکستگی به تقلب و مجازات آن:
ورشکستگی به تقلب یعنی به دلیل سوء نیت، حیله و تقلبی كه تاجر به كار برده است، مجرم شناخته شده است.
وفق ماده ۵۴۹ قانون تجارت: هر تاجر ورشکسته که دفاتر خود را مفقود نموده یا قسمتی از دارایی خود را مخفی کرده
و یا به طریق مواضعه و معاملات صوری از میان برده و همچنین هر تاجر ورشکسته که خود را
به وسیله اسناد یا به وسیله صورت دارایی و قروض به طور تقلب به میزانی که در حقیقت مدیون نمی باشد
مدیون قلمداد نموده است ورشکسته به تقلب اعلام و مطابق قانون جزا مجازات می شود.
و نظر به ماده ۶۷۰ قانون مجازات اسلامی: کسانی که به عنوان ورشکستگی به تقلب محکوم می شوند
به مجازات حبس از یک تا پنج سال محکوم خواهند شد.
عواقب ورشکستگی و اعسار
آثار و نتایج حكم ورشكستگی：
به طور خلاصه آثار ورشكستگی به قرار زیر می باشد:
✅1⃣منع مداخله تاجر در اموال خود.
✅2⃣ممنوعیت از مداخله در دعاوی.
✅3⃣بطلان معاملات.
✅4⃣حال شدن دیون مؤجّل.
✅5⃣سقوط حق تعقیب انفرادی بستانكاران.
✅6⃣تأدیه و تأمین مطالبات.
✅7⃣سلب اعتبار.
✅8⃣محرومیت از برخی حقوق سیاسی اجتماعی.
✅9⃣مجازات ورشكسته در صورت صدور حكم ورشكستگی به تقصیر و تقلب.
